રાષ્ટ્રીય બાલિકા દિન (National Girl Child Day) 24 જાન્યુઆરીના રોજ ઉજવવામાં આવે છે અને તે ભારત સરકાર દ્વારા બાલિકાઓના અધિકારો, શિક્ષણ, અને તેમના સમાજમાં મહત્વપૂર્ણ સ્થાનના પ્રોત્સાહનમાં ઉજવાય છે. આ દિવસ માત્ર એક વાર્ષિક ઉજવણી નથી, પરંતુ આનું મુખ્ય હેતુ બાલિકાઓના સશક્તિકરણ અને તેમના ભવિષ્યને વધુ પરિપૂર્ણ બનાવવાના પ્રયાસોને આગળ વધારવાનો છે.
આ દિવસની શરૂઆત 2008માં ભારત સરકાર દ્વારા થઈ હતી અને તેનું મુખ્ય મકસદ બાલિકાઓની જાતિ આધારિત ભેદભાવને દૂર કરવાનો અને તેમના શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય અને સાર્વભૌમ વિકાસ માટે તમામ સ્વીકાર્ય તથા જરૂરી પદ્ધતિઓ દ્વારા મદદ કરવાનું હતું.
રાષ્ટ્રીય બાલિકા દિનના મુખ્ય હેતુઓ
1. શિક્ષણ અને આર્થિક સશક્તિકરણ
બાલિકાઓના શિક્ષણ પર ભાર મૂકવાનો હેતુ એ છે કે તેમને શ્રેષ્ઠ શિક્ષણ મળી શકે, જે તેમના આત્મવિશ્વાસ અને કાર્યક્ષમતા માટે જરૂરી છે. દર વર્ષે આ દિવસ પર, સંસ્થાઓ અને સરકારી નીતિઓ બાલિકાઓના શિક્ષણ માટે નવું માર્ગદર્શન અને અભિગમ પ્રદાન કરે છે. બાલિકાઓને માત્ર ધોરણવાર શિક્ષણ જ નહીં, પરંતુ જીવનશૈલી અને નોકરીમાં પણ યોગ્ય માર્ગદર્શન આપવું, જેથી તેઓ આર્થિક રીતે સશક્ત બને.
2. કુટુંબ અને સમાજમાં સશક્તિકરણ
બાલિકા દિનના અવસરે, વધુ સમજાવટ અને કાયમી પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરવામાં આવે છે જે બાલિકાઓને તેમના પરિવાર અને સમાજમાં શ્રેષ્ઠ જગ્યાએ મૂકવા માટે તૈયાર કરે છે. આ પ્રક્રિયા “સમાજીક પરિવર્તન” તરફ દોરી જાય છે, જે લિંગ આધારિત અસમાનતાને દૂર કરે છે.
3. બાલ મજૂરી અને બાલ લગ્ન સામે લડવું
જ્યાં બાલ મજૂરી અને બાલ લગ્ન દેશમાં એક મોટા મુદ્દા છે, રાષ્ટ્રીય બાલિકા દિન એ બાલિકાઓને અને સમગ્ર સમાજને આ મુદ્દાઓથી જાગૃત કરવાનો એક મંચ બની રહ્યો છે. તે સજાગ કરે છે કે બાલિકાઓને મજૂરીના કામોમાં ન ખોલાવવું અને તેમના ભવિષ્ય માટે સંપૂર્ણ લાભ આપવું.
4. આરોગ્ય અને પોષણ
આ દિવસે, સેહત અને પોષણ પર પણ ભાર મૂકવામાં આવે છે. બાલિકાઓના આરોગ્ય, યોગ્ય પોષણ અને જીવનશૈલી માટે જરૂરી નિર્ણય લેવા માટે સત્તાવાર શાખાઓ અને સરકારી કાર્યાલયોએ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ જવાબદારી નિભાવી છે.
રાષ્ટ્રીય બાલિકા દિનના મહત્ત્વના કાર્યક્રમો
1. અધિકાર એફોર્સ અને મંચો
આ દિવસે, વિવિધ મંચો અને રાજકીય નેતાઓ બાલિકાઓના અધિકારો માટે પોતાની કોમિટમેન્ટ દાખવે છે. બાલિકાઓના અધિકારો માટે ઘણા મંચો બનાવવામાં આવે છે, જેમ કે “શિક્ષણ માટે મંચ”, “સ્વાસ્થ્ય માટે મંચ”, અને “લિંગ સમાનતા માટે મંચ”.
2. વિકસિત રાજ્ય સરકારોની પહેલ
રાજ્ય સ્તરે પણ આ દિવસે વિવિધ પહેલો શરૂ કરવામાં આવે છે, જેમાં સ્કૂલ-હોટલ યોજનાઓ, સહી પોષણ અભિયાન, અને “કુમારી યાત્રા” જેવા કાર્યક્રમોનો સમાવેશ થાય છે. આનો ઉદ્દેશ છે બાલિકાઓને મજબૂત અને સ્વસ્થ બનાવવું.
3. સ્પર્ધાઓ અને હસ્તકલા પ્રદર્શન
વિદ્યાલયો અને કૉલેજો વિવિધ સ્પર્ધાઓ અને કલા પ્રદર્શન સાથે બાલિકાઓની સાહસિકતાને ઉજાગર કરે છે. આ અભિયાનો બાળકો અને બાળકોના જૂથોને પરિસ્થિતિ સાથે કામ કરવાની તક આપે છે.
રાષ્ટ્રીય બાલિકા દિન અને સરકારની યોજનાઓ
રાષ્ટ્રીય બાલિકા દિનના અવસરે, સરકાર દ્વારા બાલિકાઓના સર્વાંગી વિકાસ માટે વિવિધ યોજનાઓ ચલાવવી છે. આ યોજનાઓની મદદથી, બાલિકાઓને શિક્ષણ, આરોગ્ય, અને સશક્તિકરણ માટે નવી આશા અને મૌકો મળી રહ્યો છે. અહીં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ સરકારની યોજનાઓનું વર્ણન છે જે બાલિકાઓ માટે ફાયદાકારક છે:
1. બેટી બચ્ચો બેટી બઢાઓ યોજના (Beti Bachao Beti Padhao Yojana)
લક્ષ્ય:
આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ બાલિકા વતી લિંગ સમાનતા અને બાલિકાઓના આરોગ્ય અને શિક્ષણ માટે મહત્વપૂર્ણ મૌકો પુરૂ પાડવાનો છે. આ યોજના હેઠળ સરકાર નાના ગામડાઓ અને શહેરોમાં લિંગ સંતુલન સુધારવા માટે વિવિધ અભિયાન ચલાવે છે.
યોજનાની વિગતો:
- આ યોજના દ્વારા બાલિકાઓના માવજત અને શિક્ષણ માટે આર્થિક સહાય અને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે.
- આરોગ્ય અને પોષણ પર ખાસ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવે છે.
- આ યોજના પ્રસાર અને જાગૃતિ માટે મિડિયા અભિયાન પણ ચલાવે છે.
2. સહજ સંલગ્નતા અને સશક્તિકરણ યોજના (Sahaj Sankalan and Empowerment Scheme)
લક્ષ્ય:
આ યોજના બાલિકાઓ માટે શિક્ષણ અને સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ સુધારવા માટે ચાલી રહી છે. તે બહુમૂખી છે અને સમગ્ર ભારતના વિવિધ વિસ્તારોમાં અમલમાં છે.
યોજનાની વિગતો:
- આ યોજનાનો ઉદ્દેશ બાલિકાઓના જીવન માટે મજબૂત આધાર પ્રદાન કરવાનો છે.
- બાલિકાઓના આરોગ્ય અને શિક્ષણ સુવિધાઓ સુધારવાનો મુખ્ય હેતુ છે.
3. મહિલા શશક્તિકરણ યોજના (Mahila Shashaktikaran Yojana)
લક્ષ્ય:
આ યોજનાનો મુખ્ય હેતુ મહિલાઓ અને બાલિકાઓના સશક્તિકરણ માટે કાયદા, શિક્ષણ, આરોગ્ય અને રોજગારની સુવિધાઓ પૂરી પાડવી છે.
યોજનાની વિગતો:
- બાલિકાઓ માટે શિક્ષણ, આરોગ્ય, અને ફ્રિલાન્સ નોકરીઓની તક પૂરી પાડવા માટે આ યોજના અમલમાં છે.
- આ યોજના દ્વારા બાલિકાઓના હક્કો અને તેમના માટે વધુ અવસર મેળવવા માટે સરકાર દ્વારા પગલાં લેવામાં આવે છે.
4. પ્રધાન મંત્રી જન્મ વિધિ યોજના (PM Janma Vidhhi Yojana)
લક્ષ્ય:
આ યોજના ખાસ કરીને બાલિકાઓ અને મહિલાઓના આરોગ્ય અને પોષણના અભાવને દૂર કરવા માટે છે.
યોજનાની વિગતો:
- આ યોજના હેઠળ, તમામ ગર્ભવતી મહિલાઓ અને બાળકોએ આરોગ્ય સેવાઓ માટે આરોગ્ય શિખામણ મેળવી છે.
- આ યોજનામાં ખાસ કરીને બાલિકાઓ માટે આરોગ્ય અને પોષણ સુધારવા માટે યોગદાન આપવામાં આવે છે.
5. પ્રધાન મંત્રી જન ધન યોજના (PM Jan Dhan Yojana)
લક્ષ્ય:
આ યોજના મહિલાઓ અને બાલિકાઓને આર્થિક સશક્તિકરણ માટે નિમણૂક કરવામાં મદદ કરે છે.
યોજનાની વિગતો:
- આ યોજનાનો ઉદ્દેશ બાલિકાઓને અને મહિલાઓને પ્રાથમિક બેંક એકાઉન્ટ ખોલવાની તક આપવાનું છે.
- આ યોજના તેમને નાણાકીય સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરવામાં મદદ કરે છે.
