કર્મણ્યેવાધિકારસ્તે મા ફલેષુ કદાચન ।
મા કર્મફલહેતુર્ભૂર્મા તે સઙ્ગોઽસ્ત્વકર્મણિ ॥ ૪૭॥
તારો અધિકાર માત્ર કર્મ કરવાનો છે, તેના ફળનો કદીયે નથી. તું કર્મફલને ક્યારેય કર્તૃત્વભાવથી ન કર અને અકર્મણ્યતામાં લિપ્ત પણ ન થા.
વર્ણન:
આ શ્લોકમાં શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે મનુષ્યનો અધિકાર માત્ર કર્મ (કામ) કરવાની જ મર્યાદામાં છે, પરંતુ તે કર્મના ફળનો (પરિણામનો) અધિકારી નથી. આનો અર્થ એ છે કે આપણે કર્મ કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ અને તેનાથી મળતા પરિણામની ચિંતા ન કરવી જોઈએ.
વધુ વાચો :
1. સુરાપુરા દાદા ભોળાદ નો ઇતિહાસ
ભગવદ ગીતાભગવદ ગીતા આ શ્લોક વ્યક્તિને જીવનમાં અસલામતી, નિરાશા અને ભયને દૂર કરીને કર્મની યોગ્યતા અને સ્થિરતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનું શીખવે છે.
આધારભૂત શીખ:
1. કર્મ પર ધ્યાન:
શ્લોકનું મુખ્ય સંદેશ એ છે કે આપણું ધ્યાન માત્ર આપણા કર્મ પર હોવું જોઈએ. કર્મ એ આપણા હાથમાં છે, પરંતુ તેની ફળપ્રાપ્તિ નથી. જીવનમાં ઘણી વખત, આપણે કોઈ કાર્યની શરૂઆત કરીએ છીએ અને તેના પરિણામને લઈને ચિંતિત થઈએ છીએ. આ ચિંતા આપણાં કાર્યોમાં વિક્ષેપ સર્જે છે અને અમુક વખત આપણને તે કાર્ય કરવા માટે દુશ્પ્રેરિત પણ કરી શકે છે. આ શ્લોક આપણને યાદ અપાવે છે કે ફળની ચિંતા કર્યા વિના, શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરવો એ જ સાચો માર્ગ છે.
2. અહંકાર મુક્તિ:
કર્મના ફળનું ક્યારેય કારણ ન બનવું જોઈએ. જ્યારે આપણે એ માનતા હોઈએ કે ફળને પામવું એ જ અમારા કર્મનું એકમાત્ર હેતુ છે, ત્યારે આપણે અહંકારમાં આવીએ છીએ. આ અહંકાર આપણા મનને વિક્ષેપમાં નાખી શકેછે અને આપણે આપણા જીવનમાં અસંતોષ અનુભવી શકીએ છીએ. ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ અહીં એ શીખ આપે છે કે કર્મ એ આપણું ધર્મ છે, અને તેનાથી ફળ મેળવવો એ અવશ્યંભાવી નથી.
3. અક્રિયતા અથવા ટાળવું ન:
આ શ્લોકમાં, શ્રી કૃષ્ણ કહે છે કે ફળની ચિંતા ન કરવી, પણ આનો અર્થ એ નથી કે આપણે કંઈપણ ન કરીએ. આદિશંકરાચાર્ય જેવા મહાન દાર્શનિકો એ આ શીખ ઉપર ભાર મૂકી છે કે જો આપણે ફળની ચિંતા કરીને અમુક કાર્યો ન કરીએ, તો તે અક્રિયતા અને ટાળવી માનસિકતા તરફ દોરી જશે, જેના કારણે આપણું જીવન અને જીવનમાં આપણા દાયિત્વો અધૂરા રહી જાય છે.
4. ધર્મ અને કર્મ:
આ શ્લોકના પ્રભાવે, આપણને એ સમજાય છે કે આપણા ધર્મનું પાલન કરવાની સાથે, આપણે કર્મના પ્રત્યેક દિશામાં શ્રેષ્ઠતા લાવવી જોઈએ. ફળ પ્રત્યેની ચિંતા, મનુષ્યને ધર્મથી વિમુખ કરી શકે છે, અને તેને માત્ર પોતાની વાસનાઓ અને સ્વાર્થની પૂર્તિ માટે કામ કરવાનું પ્રેરિત કરે છે.
5. આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિકોણ:
આ શીખ માનસિક શાંતિ અને આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ માટે ખૂબ જ અગત્યની છે. જીવનમાં અસંખ્ય કામોમાં, પરિણામ ન મળવાને કારણે અમે હતાશા અનુભવીએ છીએ. આ શ્લોક આપણને આ મોહમાયા અને અપેક્ષાઓથી મુક્ત થવાનું શીખવે છે, અને આપણે જ્ઞાન, કાર્ય અને ભાવના દ્વારા ઈશ્વરને અર્પણ કરવા માટે પ્રેરિત થવાં જોઈએ.
આ શીખ જીવનમાં સાધારણ અનુભવોથી લઈને ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સ્તરે, દરેક માટે અનિવાર્ય છે.
ઉદાહરણો :
1. વ્યાવસાયિક જીવન:
ઉદાહરણ:
માન લો કે તમે તમારા કાર્ય પર ખૂબ મહેનત કરી રહ્યા છો, પરંતુ છતાં પ્રોજેક્ટના પરિણામે તમારું મકસદ પુરું ન થાય અથવા તમારું બોસ અથવા ક્લાયન્ટ સંતોષી ન થાય.
આવેદન:
ફળના નિરાશા અથવા નિષ્ફળતાની ચિંતાને છોડીને, દરેક પાસે શ્રેષ્ઠ પ્રયત્ન કરવાનું ધ્યાન આપો. તમારું કર્તવ્ય એ છે કે શ્રેષ્ઠ રીતે કાર્ય કરો અને પરિણામ પર મોંઘા ચિંતાઓ વિના આગળ વધો. ફળના સંકટોને દૂર કરીને, તમે પ્રેરિત રહેવા અને સતત સુધારણા કરવા માટે સક્ષમ રહો છો.
2. વ્યક્તિગત સંબંધો:
ઉદાહરણ:
વ્યક્તિગત સંબંધોમાં, તમે તમારા ભાગીદારને ખુશ કરવા માટે ખૂબ પ્રયત્ન કરી રહ્યા છો, પરંતુ તેમના અપેક્ષાઓને પૂર્ણ કરવા છતાં તેઓ અસમજૂસી અથવા દુઃખ વ્યક્ત કરે છે.
આવેદન:
આ શીખને લાગુ કરો કે તમે પ્રેમ અને કર્તવ્યથી તમારી ભૂમિકા નિષ્ઠાપૂર્વક નિર્ભીક રીતે બજાવવી જોઈએ, ફક્ત નિરર્થક પરિણામોની ચિંતા કર્યા વિના. તમે જે કર્યું છે તે પુણ્ય અને નિરધારિત પ્રેમથી હોવું જોઈએ, જેથી સંબંધમાં વધુ સત્ય અને ઓછા તણાવપૂર્ણ વાતાવરણ ઉભું થાય.
3. અધ્યાત્મિક જીવન:
ઉદાહરણ:
ધ્યાન અથવા પૂજામાં, તમે શ્રદ્ધાથી અને નિયમિત રીતે પ્રસન્નતા અને શાંતિ માટે પ્રાર્થના કરો છો, પરંતુ તમે તરત જ થોડી શાંતિ અનુભવતા નથી.
આવેદન:
ફળની ત્વરિત પ્રાપ્તિની ચિંતા ન કરો. તમારું કર્તવ્ય છે કે તમે નિયમિત અને નિષ્ઠાપૂર્વક ધ્યાન અને પૂજા કરો. પ્રાર્થના અને ધ્યાનની જમાવટના પરિણામ માટે અપેક્ષા મૂક્યા વિના, શ્રદ્ધા અને પવિત્રતા સાથે ધૈર્યથી કાર્ય કરવું. આ રીતે, તમારું માનસિક શાંતિ અને આધ્યાત્મિક ઊંડી અનુભૂતિ માટે માર્ગ ખુલશે.
4. અન્ય પ્રવૃત્તિઓ:
ઉદાહરણ:
આપણે કોઈ વિશિષ્ટ કલા કે રમત શીખવાનું શરૂ કરીએ છીએ, જેમ કે પેઇન્ટિંગ અથવા ખિલો. શરૂઆતમાં, પરિણામે સમર્થતા ન હોય શકે અથવા આપણને સફળતા મળતી નથી.
આવેદન:
ફળના સંકટમાં ન ફસાઈ, ધૈર્યથી કલા અથવા રમત શીખવાનું ચાલુ રાખો. તમારું ફક્ત કર્તવ્ય એ છે કે તમે શ્રેષ્ઠ પ્રયત્ન કરો અને સદાગત માર્ગ પર આગળ વધો. પરિણામનો ભય ટાળી, સતત તાલીમ અને સુધારણા પર ધ્યાન આપવું.
આ ઉદાહરણો આ શ્લોકના અભિગમને જીવનના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં પ્રાયોગિક રીતે લાગુ કરવા માટે સહાયરૂપ છે, જેથી આપણે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરીએ અને પરિણામ પર થોડી અસરકારકતા દાખવીએ.
