તુલસીશ્યામ: ગીરના જંગલોમાં કુદરત, આસ્થા અને વિજ્ઞાનનો અનોખો સંગમ
ગુજરાતનું ગીર અભયારણ્ય માત્ર એશિયાઈ સિંહો (Asiatic Lions) માટે જ નહીં, પણ તેના ગર્ભમાં છુપાયેલા અનેક રહસ્યો માટે પણ જાણીતું છે. આવું જ એક રહસ્યમય અને પવિત્ર સ્થળ એટલે તુલસીશ્યામ (Tulsi Shyam). ગીરના મધ્યમાં આવેલું આ સ્થળ પ્રકૃતિપ્રેમીઓ અને શ્રદ્ધાળુઓ માટે સ્વર્ગ સમાન છે. જો તમે રવિવારની રજામાં કોઈ શાંત અને રોમાંચક જગ્યાએ જવા માંગતા હોવ, તો તુલસીશ્યામ શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ છે.
૧. ગરમ પાણીના કુંડનું રહસ્ય (The Mystery of Hot Springs)
તુલસીશ્યામનું સૌથી મોટું આકર્ષણ અહીં આવેલા કુદરતી ગરમ પાણીના કુંડ (Hot Water Springs) છે. અહીં ત્રણ મુખ્ય કુંડ આવેલા છે અને ત્રણેયની વિશેષતા અદભુત છે:
પ્રથમ કુંડ: આમાં પાણી હૂંફાળું (સાધારણ ગરમ) હોય છે.
બીજો કુંડ: આમાં પાણી થોડું વધારે ગરમ હોય છે.
ત્રીજો કુંડ: આમાં પાણી ઉકળતું હોય તેટલું ગરમ હોય છે. કહેવાય છે કે આમાં ચોખાની પોટલી મૂકો તો તે પણ ચડી જાય છે!
વૈજ્ઞાનિક કારણ: ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓના મતે, જમીનની નીચે રહેલા સલ્ફર (ગંધક) અને અન્ય ખનિજ તત્વોના રાસાયણિક પ્રક્રિયાને કારણે પાણી ગરમ થાય છે. આ પાણીમાં સ્નાન કરવાથી ચામડીના હઠીલા રોગો અને સાંધાના દુખાવામાં રાહત મળે છે.
૨. પૌરાણિક ઇતિહાસ: તુલસી અને વિષ્ણુના વિવાહ (Legend of Tulsi Vivah)
તુલસીશ્યામ નામ પાછળ એક રસપ્રદ પૌરાણિક કથા છે. સ્કંદ પુરાણ મુજબ, અહીં જલંધર નામનો એક શક્તિશાળી દૈત્ય રહેતો હતો. તેની પત્ની વૃંદા મહાન પતિવ્રતા હતી. વૃંદાના સતીત્વના પ્રતાપે જલંધર અજેય બની ગયો હતો અને દેવોને પરેશાન કરતો હતો.
ભગવાન વિષ્ણુએ જલંધરનો વધ કરવા માટે છળ કરીને વૃંદાનું સતીત્વ ભંગ કર્યું. જ્યારે વૃંદાને આ વાતની ખબર પડી, ત્યારે તેણે વિષ્ણુને શ્રાપ આપ્યો અને પોતે સતી થઈ ગઈ. તેની રાખમાંથી તુલસીનો છોડ ઉગ્યો. ભગવાન વિષ્ણુએ વૃંદાને વચન આપ્યું કે તેઓ શાલિગ્રામ સ્વરૂપે હંમેશા તુલસી સાથે રહેશે અને તેમના લગ્ન થશે. આ પવિત્ર ભૂમિ પર ભગવાન શ્યામ (કૃષ્ણ/વિષ્ણુ) અને તુલસી બિરાજમાન છે, તેથી તેને ‘તુલસીશ્યામ’ કહેવાય છે. અહીંનું મંદિર આશરે ૭૦૦ વર્ષ જૂનું મનાય છે.
૩. ગ્રેવિટી હિલ: ગુરુત્વાકર્ષણ વિરુદ્ધનો ચમત્કાર (Gravity Hill Wonder)
તુલસીશ્યામ મંદિરથી થોડે દૂર એક એવો રસ્તો છે જે વિજ્ઞાનના નિયમોને પડકારે છે. આને એન્ટી-ગ્રેવિટી હિલ (Anti-Gravity Hill) કહેવાય છે.
જો તમે અહીં તમારી ગાડી કે બાઈક બંધ કરીને ન્યુટ્રલમાં રાખો, તો તે ઢાળની નીચે જવાને બદલે ઉપરની તરફ (ઢાળ ચડવા લાગે છે) આપમેળે ગતિ કરે છે! આ કોઈ જાદુ નથી પણ એક ‘ઓપ્ટિકલ ઈલ્યુઝન’ (દ્રષ્ટિભ્રમ) છે, છતાં તેનો અનુભવ કરવો એક રોમાંચક લહાવો છે.
૪. આસપાસના જોવાલાયક સ્થળો (Nearby Attractions)
તુલસીશ્યામની મુલાકાત સાથે તમે આ સ્થળો પણ જોઈ શકો છો:
ભીમચાશ (Bhimchas): અહીં પાંડવોના વનવાસ દરમિયાન ભીમે જમીનમાં મુક્કો મારીને પાણી પ્રગટ કર્યું હતું તેવી લોકવાયકા છે.
કનકાઈ માતાજીનું મંદિર: ગીરના જંગલની બરાબર વચ્ચે આવેલું આ મંદિર દર્શનાર્થીઓ માટે ખૂબ જાણીતું છે. અહીં સિંહ દર્શનનો પણ લાભ મળી શકે છે.
સતાધાર: આપાગીગાનું પ્રખ્યાત સ્થાન.
૫. કેવી રીતે પહોંચવું? (How to Reach)
તુલસીશ્યામ જવા માટે ગીરના જંગલમાંથી પસાર થવું પડે છે, જેનો અનુભવ અવિસ્મરણીય હોય છે.
નજીકનું રેલવે સ્ટેશન: ઉના (Una) અથવા જૂનાગઢ.
રસ્તા માર્ગે: અમરેલીથી ધારી થઈને અથવા ઉનાથી તુલસીશ્યામ જઈ શકાય છે.
ખાસ નોંધ: આ જંગલ વિસ્તાર હોવાથી સાંજે ૭ વાગ્યા પછી અને સવારે ૬ વાગ્યા પહેલા પ્રવેશ બંધ હોય છે. રસ્તામાં વાહન ધીમે ચલાવવું કારણ કે સિંહ કે દીપડા રસ્તા પર આવી શકે છે.
નિષ્કર્ષ,
જો તમે પ્રકૃતિ, પરમાત્મા અને પર્યટનનો ત્રિવેણી સંગમ ઈચ્છતા હોવ, તો તુલસીશ્યામની મુલાકાત અવશ્ય લેવી જોઈએ. અહીંના કુંડમાં સ્નાન કરીને તન અને મન બંને પવિત્ર થઈ જાય છે.
