ગણપતિ વિસર્જન વિધિ : આ શુભ મુહૂર્ત

ગણપતિ વિસર્જન એ 10-દિવસીય ગણેશ ચતુર્થી મહોત્સવનો મહત્વપૂર્ણ અને આનંદમય પ્રસંગ છે. આ સમયે ભક્તો તેમના પ્રિય ભગવાન ગણેશાને વિદાય આપે છે, આ આશા સાથે કે તેઓ આવતા વર્ષે ફરી પાછા ફરશે. વિસર્જન વિધિમાં ભગવાન ગણેશાની મૂર્તિનું પાણીમાં વિસર્જન થાય છે, જે તેમના દૈવી નિવાસમાં વાપસીનું પ્રતિક છે. આ લેખમાં ગણપતિ વિસર્જનના વિવિધ પાસાઓ, તેની વિધિ અને હિંદુ સંસ્કૃતિમાં તેનો મહત્વ સમજૂ હતો.

 

Ganpati Visarjan

 

શોભાયાત્રા

વિસર્જન વિધિ એક વિશાળ શોભાયાત્રા સાથે શરૂ થાય છે. ભક્તો ભેગા થઈને ભજન ગાય છે અને પરંપરાગત સંગીતના તાલ પર નૃત્ય કરે છે, જ્યારે તેઓ ભગવાન ગણેશાની મૂર્તિને વિસર્જન સ્થળ તરફ લઈ જાય છે. વાતાવરણ ઉર્જા, ઉત્સાહ અને ભક્તિથી ભરપૂર હોય છે, અને લોકો “ગણપતિ બાપ્પા મોર્યા, પુધચ્યા વર્ષી લવકર યા”ના નારા લગાવે છે.

ગણપતિ વિસર્જનનું ધાર્મિક મહત્વ

જ્યારે શોભાયાત્રા નિર્ધારિત સ્થળે પહોંચે છે, ત્યારે મૂર્તિને એક સમયસર પાટલ પર મૂકવામાં આવે છે, અને ભક્તો ભગવાન ગણેશાના આશીર્વાદ મેળવવા માટે આરતી કરે છે. વિશેષ પ્રાર્થનાઓ અને નૈવેદ્ય કરવામાં આવે છે, જેથી વિસર્જન શાંતિપૂર્ણ અને શુભ બને. પછી મૂર્તિને ભક્તોની એક ટુકડી દ્વારા ઉઠાવવામાં આવે છે અને “ગણપતિ બાપ્પા મોર્યા”ના જયઘોષ વચ્ચે પાણીની તરફ લઈ જવામાં આવે છે. મૂર્તિને ધીમે ધીમે પાણીમાં મૂકવામાં આવે છે, જે ભગવાન ગણેશાની વિદાયનું પ્રતિક છે.

ગણપતિ વિસર્જનો સામાજિક દ્રષ્ટિકોણ

વિસર્જન માત્ર ધાર્મિક ઉત્સવ નથી, પણ સમાજના તમામ વર્ગોને એકત્ર કરવા માટેનું એક મંચ છે. વિશાળ શોભાયાત્રાઓ, ભજન-કીર્તન અને નૃત્ય-સંગીતના માધ્યમથી સમાજ એકતામાં બાંધી જાય છે. સમાજમાં ભક્તિ અને સમરસતા ફેલાવવા માટે વિસર્જન વિધિ એક વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે.

ગણપતિ વિસર્જનું પર્યાવરણીય પાસું

ગણપતિ વિસર્જન દરમિયાન વિમર્શવામાં આવતી એક મહત્વપૂર્ણ બાબત પર્યાવરણ સાથેની તેની જોડાણ છે. પરંપરાગત રીતે, ગણેશની માટીની મૂર્તિઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો, જે સરળતાથી પાણીમાં વિલીન થઈ જતી હતી. પરંતુ આજકાલ મોટા પ્રમાણમાં પ્લાસ્ટર ઓફ પેરીસ (POP) અને ઝેરી રંગોની મૂર્તિઓનું ઉત્પાદન થાય છે, જેના કારણે વિસર્જન બાદ પાણીમાં પ્રદૂષણ ફેલાય છે અને જળચર પ્રાણીઓ અને પ્રકૃતિને નુકસાન થાય છે.

માટે જ, છેલ્લા થોડા વર્ષોમાં પર્યાવરણીય સંસ્થાઓ અને શાસનપ્રણાલીઓ દ્વારા ઇકો-ફ્રેન્ડલી ગણપતિની અવાજ વધારવામાં આવી છે. માટીની અને કુદરતી રંગોની બનાવટ સાથેની મૂર્તિઓ પર્યાવરણને બચાવવા માટે એક ઉત્તમ વિકલ્પ છે. આ ઉપરાંત, ગમે તેટલી મહાન ધાર્મિક વિધિઓ પણ પ્રકૃતિ અને પર્યાવરણીય સિદ્ધાંતો સાથે સમરસ રીતે ઉજવવી જોઈએ તે જરૂરી છે.

વિસર્જન સમયે ધ્યાનમાં લેવાની બાબતો

  • ઇકો-ફ્રેન્ડલી મૂર્તિઓ
      • ઈકો-ફ્રેન્ડલી ગણેશ મૂર્તિઓ માટી અને કુદરતી સામગ્રીમાંથી બનાવવામાં આવે છે, જે સરળતાથી પાણીમાં વિલીન થઈ જાય છે અને કોઇ પણ પ્રકારનું પ્રદૂષણ નથી ફેલાવતું.
  • વિસર્જન માટે નકકી થયેલ સ્થળો
      • સરકારી સૂચનાઓ અનુસાર ગણેશ વિસર્જન માટે નિર્ધારિત જગ્યાઓ છે, જ્યાં નગરપાલિકા દ્વારા પર્યાપ્ત વ્યવસ્થાઓ કરવામાં આવે છે.
  • જળસ્રોતોને શુદ્ધ રાખો
      • વિસર્જન વખતે તેને આસ્થાનું પ્રતિક તરીકે જ જોવું જોઈએ, અને તેથી જ નદીઓ, સરોવરો, અથવા સમુદ્રને પ્રદૂષિત કરવું ટાળવું જોઈએ.

પર્યાવરણને બચાવવાનું અનુરોધ

જ્યારે ગણપતિ વિસર્જન ધાર્મિક ઉત્સવ છે, ત્યારે ભક્તોએ પર્યાવરણીય દૃષ્ટિએ જવાબદારીપૂર્વક આ વિધિ કરવી જરૂરી છે. એ મહત્ત્વપૂર્ણ છે કે ગણેશ ચતુર્થી અને વિસર્જન જેવા તહેવારોને પર્યાવરણ-મૈત્રીપૂર્ણ બનાવવામાં આપણા સૌનું યોગદાન હોય.

ગણપતિ વિસર્જન એક વિશાળ ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક તહેવાર છે, જે ભક્તિ, ભકિત અને સમર્પણનું પ્રતિક છે. આ ઉત્સવ માત્ર ભગવાન ગણેશા પ્રત્યેના પ્રેમ અને શ્રદ્ધા વ્યક્ત કરતો નથી, પણ આપણને સમાજ અને પર્યાવરણ પ્રત્યેની અમારી જવાબદારીની પણ યાદ અપાવે છે.
ખાસ કરીને ઇકો-ફ્રેન્ડલી ગણપતિની સમજૂતિ ફેલાવવા અને પર્યાવરણીય રીતે હાનિ રહિત તહેવારો ઉજવવા માટે ભક્તોએ આગળ આવવું જોઈએ.

2024ના ગણેશ વિસર્જન માટે શુભ મુહૂર્ત

  1. પ્રથમ શુભ મુહૂર્ત:
    • સવાર: 06:03 થી 07:37
  2. બીજો શુભ મુહૂર્ત:
    • સવાર: 09:11 થી 10:44
  3. ત્રીજો શુભ મુહૂર્ત:
    • મધ્યાહ્ન: 01:52 થી સાંજ 07:59